دیوار بزرگ گرگان؛ دومین دیوار بزرگ دفاعی دنیا - پری بلاگ

خبرنگاران | سرویس گردشگری - همه ما نام دیوار عظیم چین را شنیده ایم. دیواری 6 هزار کیلومتری که برای دفاع در برابر مهاجمان به این کشور ساخته شده است. اما آیا می دانستید که دومین دیوار بلند دفاعی جهان و سومین دیوار طولانی دفاعی در ایران قرار گرفته است؟ دیوار عظیم گرگان که در گذشته به آن مار سرخ یا دیوار سرخ می گفتند از کناره دریای خزر تا کوه های گلیداغ در شمال کلاته به طول 200 کیلومتر کشیده شده است. این دیوار برای دفاع از سرزمین گرگان بنا شده است. هرچند که متأسفانه بیشتر طول این دیوار از بین رفته، اما هنوز هم بخش هایی از آن در زیر خاک باقی مانده است. این اثر تاریخی با ارزش خوشبختانه در تاریخ 29 تیر 1387 به ثبت ملی نیز رسیده است.

تاریخچه دیوار عظیم گرگان

در مورد سازندگان این دیوار نظرات مختلفی بین تاریخ نگاران وجود دارد. بیشتر آن ها بر این باورند که این دیوار عظیم را انوشیروان ساسانی ساخته است. اما برخی دیگر آن را منتسب به یزدگرد اول می دانند. البته نظرات دیگری نیز وجود دارد، مانند گفته ابن اسفندیار که پدر تاریخ مازندران است که اعتقاد دارد این دیوار توسط فرخ خان عظیم از سلسله دابویگان تبرستان ساخته شده است. به هرحال همه بر این موضوع معتقد هستند که دیوار گرگان برای جلوگیری از حمله قبایل صحراگرد، غارتگران و دشمنانی که از سمت شمال به کشور حمله می کردند، ساخته شده است. پس از تحقیقات مشترک بین تیم های باستان شناسی ایرانی و انگلیسی مشخص شد که تاریخ ساخت این دیوار به سده 5 یا 6 میلادی باز می شود و حداقل بیش از 100 سال به طور مدام از آن استفاده می شده است.

جالب است بدانید که این دیوار، عظیم ترین دیوار آجری جهان است. همچنین سومین دیوار عظیم جهان بعد از دیوار چین و دیوار سیمز آلمان محسوب می شود. برخی از بخش های این دیوار قدیمی در مقایسه با دیوار چین بسیار قدیمی تر است و همین امر اهمیت آن را دوچندان می کند. در اطراف دیوار گرگان در طول راستا، قلعه هایی مربعی شکل به فاصله 50 متر از دیوار وجود داشته است و احتمالاً محل حضور نگهبان ها و سربازان پشتیبانی بودند که از دیوار محافظت می کردند. گفته می شود در کل 40 قلعه در سراسر دیوار وجود داشته که امروزه بقایای 30 قلعه آن کشف شده است.

همچنین در اطراف قلعه ها و یا جلوی دیوار خندق های مختلفی حفر شده که کار دفاع از دیوار را آسان تر می کرده است. عظیم ترین این خندق ها که توسط باستان شناسان کشف شده حدود 330 هکتار وسعت داشته است. گفته می شود در آن دوران، آب دریای خزر پایین تر از سطح فعلی بوده و احتمالاً امروزه بخشی از دیوار زیر آب رفته است. حتی گفته می شود در سمتی که دیوار آغاز می شود یک بندر مهم ساسانی وجود داشته که اکنون به خاطر بالا آمدن آب در زیر آن دفن شده است.

بیشتر بدانید: همه چیز درباره دیوار چین (عکس، تاریخچه، و طول دیوار عظیم چین)

مشخصات دیوار عظیم گرگان

این دیوار که از آجر های سرخ رنگ ساخته شده دقیقاً از کناره رود اترک در ساحل کمتش تپه و شمال بندر ترکمن آغاز شده است و به سمت کوه های گلیداغ امتداد یافته است. هرچند که هنوز مکان دقیق خاتمه یافتن دیوار مشخص نیست، اما پیش بینی می شود که در حدود رود گرگان یا قله کوه علی آباد خاتمه یابد. درواقع اولین بار خلبان آمریکایی که در سال 1316 بر فراز گرگان حرکت می کرد، با عکس های خود از منطقه متوجه شد که چنین دیواری در یک راستا طولانی از کناره دریای خزر کشیده شده است. همین کشف اولیه بعد ها مبنای تحقیقات گسترده باستان شناسی شد. گفته می شود ساخت این دیوار حدود 90 سال به طول انجامیده است؛ و طول آن احتمالاً 200 تا 170 کیلومتر است.

جنس دیوار از آجر، سنگ، سرب، آهک و گچ تشکیل شده است. هرچند که در بخش های مختلف جنس دیوار و مدل ساخت آن کمی باهم متفاوت است. شواهد متعددی از وجود کوره های آجرپزی در امتداد دیوار به دست آمده است. این کوره ها در عمق زمین و ابعاد 8 در 8 ساخته شده بودند که چند نمونه آن ها توسط کارشناسان کشف شده است.

محقان دانشگاه ادینبورگ پس از بررسی های مختلف اعلام کرده اند که احتمالاً بیش از ده ها میلیون قطعه آجر عظیم برای ساخت این دیوار استفاده شده است. وسعت دیوار و مدل ساخت آن به شکلی بوده که بیش از سی هزار سرباز می توانستند روی آن مستقر شده و به نگهبانی از مواضع در برابر دشمن بپردازند.

چطور دیوار را ببینیم

همانطور که گفته شد کل این دیوار در طول زمان تخریب شده و فقط پایه های برخی از نقاط آن درون زمین باقی مانده است. بهترین جا برای دیدن بقایای این اثر تاریخی، در منطقه پیشمرگه در بخش شمال شرق کلاله است. برای این کار بهتر است به روستای تمره قره قوزی بروید تا بتوانید بخش هایی از دیوار را مشاهده کنید. البته کاوش گران سه نقطه را برای بازدید این دیوار توسط مردم به صورت شاخص بیرون آورده اند که می توان به آن ها مراجعه کنید:

1. کارگاه کاوش قره دیب، واقع در حدود 9 کیلومتری شرق روستای گوکجه بعد از شهر فراغی و روستای کسرو، در جنوب جاده آسفالت.

2. کارگاه کاوش قلعه شماره 2، واقع در حدود 2.5 کیلومتری غرب روستای گوکجه راستا جاده خاکی.

3. کارگاه کاوش ساری سو، محل تقاطع دیوار گرگان و رودخانه ساری سو (یکی از سرشاخه های گرگان رود) در حدود یک کیلومتری غرب کارگاه قلعه شماره 2.