عبور از تنگنای بودجه - پری بلاگ

گروه دانشگاه خبرنگاران، راضیه بزرگی؛ رتبه بندی اولویت های ایران امروز نشان می دهد پس از مقوله بسیار بااهمیت سیاست خارجی و در پله اول این مقوله، داستان تحریم، مؤثرترین موضوع بر کسب وکار ایرانیان است. به این معنی که زندگی ایرانیان با ادامه تحریم های موجود در سال 1400 تیره و تارتر شده و سطح رفاه مادی مردم فرایند کاهنده را تجربه خواهد کرد.

پس از مقوله سیاست خارجی و داستان تحریم و البته مقوله بسیار با اهمیت مقابله با ویروس آزاردهنده و آسیب ساز کرونا، بدون تردید ماهیت و کیفیت بودجه سال 1400 مهم ترین مسئله روز ایران در زمستان آخرین سال قرن حاضر و نخستین سال سده ای است که شروع می شود. متأسفانه و با ناراحتی تمام باید بنویسم که برایند دیدگاه اقتصاددانان و فعالان اقتصادی و کسانی که به هردلیل با اقتصاد سیاسی سروکار دارند، این است که لایحه تنظیم شده بودجه از سوی دولت به ویژه بخش درآمدی لایحه بودجه ناامیدکننده و غیرواقعی است.

چه باید کرد

واقعیت این است که می توان تا روز های پرشمار از اینکه بودجه تهیه شده از سوی دولت صد ها تنگنای کوچک و بزرگ دارد حرف زد و نوشت و منتشر کرد و بر ضخامت ناامیدی افزود. این واقعیت متأسفانه در ایران شیوع دارد و هر روز ده ها تحلیل، خبر و گزارش دراین باره از سوی اعضای مجلس، رهبران احزاب و جمعیت های سیاسی و فعالان اقتصادی تولید و منتشر می شود. اما کار درست و ضروری این است که ببینیم برای عبور از بدترین بودجه قرن چه باید کرد. چند نکته را به طور خلاصه یادآور می شوم:

حقیقت را به مردم بگوییم

آیا جز این است که بودجه سالانه برای اداره بهتر زندگی و کسب وکار شهفرایندان ایرانی تهیه می شود؟ اگر جز این است که باید به مردم گفت و اگر همین است نیز باید حقیقت را به مردم گفت. گفتن حقیقت به شهفرایندان و آماده سازی ذهنیت آن ها برای روبه رو شدن با واقعیت مهم ترین مسئله ای است که باید انجام شود. پنهان کردن واقعیت های اقتصاد ایران از شهفرایندان روزگار همه را غبارآلودتر می کند. حقیقت این است که راه های کسب درآمد از سوی دولت به ویژه درآمد حاصل از صادرات نفت مسدود است؛ بنابراین سازمان برنامه و بودجه چیزی جز این نمی توانسته است بنویسد.

بودجه سایه داشته باشیم

واقعیت این است که سیاست خارجی ایران با توجه به مجموعه سخنان تا امروز بر زبان آمده از سوی بالاترین مقام های اداره کننده کشور در سال 1400 - دست کم تا نیمه نخست آن - همین است که هست.

به این ترتیب و با توجه به این واقعیت باید سختگیری در بخش درآمدی را بالا بگیریم و روی در آمد حاصل از صادرات نفت که روی هم 270 هزار میلیاردتومان به طور مستقیم و غیرمستقیم است حساب باز نکنیم؛ بنابراین می توان با فرض فقدان درآمد های حاصل از صادرات نفت به طور مستقیم و غیرمستقیم راه های دیگری را برای کسب درآمد جست وجو کرد (مثل انتشار اوراق قرضه نوین که در یادداشت های قبلی مفصل توضیح داده شده است). از طرفی هم می توان فرض کرد اتفاق بزرگی در سیاست خارجی می افتد، نفت صادر می شود و درآمدی نصیب دولت می شود. با این فرض یک بودجه در سایه هم می توان نوشت و اگر آن رخداد بزرگ به وقوع پیوست بودجه سایه را اجرا کرد.

راه های کسب درآمد های تازه

با توجه به اینکه دست کم رقمی نزدیک به 25 درصد درآمد های بودجه ممکن است محقق نشود باید دنبال راه های تازه برای درآمد گشت تا سال 1400 را به نوعی سپری کنیم. قبل از هر چیز باید با قاطعیت قبول کنیم راه هایی مثل فروش دارایی های دولت از راه های گوناگون مثل خصوصی سازی و دادن سهام شرکت ها به طلبکاران و فروش اوراق قرضه به شکلی که الان هست راه های بازی نیستند و هرکدام بنابر دلایلی مسدود شده اند. پس باید دنبال راه های تازه باشیم.

توسعه صادرات واقعی

بدون تردید و بی چون وچرا باید قبول کنیم واقعی ترین و کارآمد ترین راه برای کسب درآمد های تازه برای شهفرایندان و دولت، توسعه صادرات است. کشور ما می تواند و باید راه توسعه صادرات حامل های انرژی مثل گاز، برق، بنزین و سایر فرآورده های نفت وگاز و پتروشیمی و پس از آن صادرات کالا هایی که از این حامل ها استفاده می کنند و صادرات خدمات فنی و مهندسی و کالا هایی که به دلیل طبیعی در تولید آن ها مزیت داریم و بازار هایی تاریخی برای آن ها پیدا شده است را باز کند. شرط کار و پیشرفت در این بخش، اما دادن اختیارات به صادرکنندگان واقعی، خبرگان و تشکل های آنهاست. با احترام به اعضای محترم مجلس و با احترام به مدیران دولت و سایر نهاد ها باید تأکید کنم توسعه صادرات را صادرکنندگان بلدند و نهاد های اداره کننده کشور تنها باید گرفتاری های بوروکراسی، سیاسی و پشتیبانی در بخش های مختلف را هموار کنند.

به بخش خصوصی اعتماد کنید و اجازه دهید توسعه صادرات رونق بگیرد. آیا کشوری که 50 سال پیش به شوروی سابق گاز صادر می کرد الان نمی تواند در برابر گازفروشی ترکیه، کشوری که خودش گاز ندارد و آن را از ترکمنستان و آذربایجان وارد می کند و از آنجا به اروپا می فروشد بایستد و سهم خود را بگیرد؟ این یک نمونه بود و می توان به مسائل جزئی دیگر پرداخت. اما مهم این است که واقعیت را بپذیریم.

با توسعه صادرات ارز بیشتری به کشور وارد می شود و لازم نیست دولت ارز خود را برای کسب درآمد، گران بفروشد و یا از بانک ها قرض بگیرد و پایه پولی را افزایش داده و تورم ایجاد کند.

راضیه بزرگی - کارشناسی اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

انتشار یادداشت های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط خبرنگاران نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه ها و فعالین دانشجویی است.