مسئولیت اجتماعی چیست؟ - پری بلاگ

مسئولیت اجتماعی و مسئولیت پذیری اجتماعی چیست؟

هر فردی که در جامعه کار و فعالیتی دارد، از یک سو منافع و حقوقی دارد که باید برای وی تضمین شود و از سوی دیگر، در قبال آن جامعه نیز مسئولیتی اخلاقی بر عهده اوست. وی باید در مورد مسائل زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی پیرامون خود حساس باشد و در حد توان خود برای حل بحران های مختلف و ایجاد تعادل در اکوسیستم جامعه فعال باشد. این فعالیت ممکن است در حوزه محیط زیست و حفظ آن باشد یا کوشش برای بهره مندی افراد در معرض خطر و کم برخوردار جامعه از امکانات مادی و رفاهی.

مسئولیت و مسئولیت پذیری اجتماعی ارتباط مستقیمی با مقدار توسعه یافتگی یک جامعه دارد. هرچه جامعه از لحاظ اقتصادی و فرهنگی پیشرفته و با ثبات باشد، افراد آن جامعه نیز نسبت به جامعه و معضلات آن حساس تر خواهند بود.

از آن جایی که مسئولیت اجتماعی یک امر اخلاقی تلقی می شود، فعالیت افراد در حل معضلات و انجام کارهای داوطلبانه به تنهایی باعث مسئولیت پذیری اجتماعی نمی شود؛ این موضوع باید درونی باشد و هر فردی در سبک زندگی خود نیز آن را پیاده سازی کند.

رابطه میان سازما ن ها و شرکت ها با مسئولیت اجتماعی

مسئولیت اجتماعی زمانی که وارد حیطه شرکت ها و سازمان ها می شود، ابعاد جدی تری به خود می گیرد و انتظارات برای مسئولیت پذیری اجتماعی از سوی شرکت ها بیشتر می شود. چرا که یک سازمان، نهاد یا شرکت، بیشتر در کانون توجهات واقع شده است، منابع و زیرساخت های بیشتری در اختیار آنهاست و درنهایت می توانند مشوق و زمینه ساز بسیاری از فعالیت ها در زمینه مسئولیت اجتماعی باشند.

مسئولیت اجتماعی شرکت ها در زیرمجموعه اخلاق کسب و کار قرار می گیرد و مجموعه ای از تعهدات و وظایفی است که شرکت در قبال جامعه ای که در آن فعال است، بر عهده دارد.

مسئولیت اجتماعی یعنی شرکت در فعالیت هایی که پیش برنده سود و منفعت اجتماعی است و فراتر از منافع سازمان و آن چیزی است که قانون بایسته می دارد.

مسئولیت اجتماعی شرکت ها و سازمان ها از اوایل قرن بیستم و با مطرح شدن مفهومی به نام توسعه پایدار شکل گرفت که مسائل مربوط به اقتصاد، محیط زیست و جامعه را در دل خود داشت.

این مسئولیت در تمام سطوح سازمان و شرکا و افرادی که در بیرون با سازمان همکاری می نمایند، تعریف می شود. به عبارت دیگر، این موضوع نباید تنها برای برطرف مسئولیت و ارائه چهره ای خوب از شرکت، انجام شود.

یک شرکت باید موضوعاتی نظیر موارد زیر را در بحث مسئولیت های اجتماعی در نظر بگیرد:

• شرکا، همکاران بیرون از شرکت و تأمین نمایندگان باید همچون سازمان نسبت به محیط زیست، اخلاق گرایی در محیط کار خود، دغدغه مندی در رابطه با بحران های جامعه حساس باشند.
• تأثیرات فعالیت های سازمان بر محیط زیست باید مثبت باشد و برای حفاظت از آن کوشش مداوم داشته باشد.
• شرکت باید در رابطه با بحران های و مسائل جامعه دیدی حل مسئله ای داشته باشد و به سمت بهبود شرایط آن حرکت کند.
• نوع رفتار با کارکنان شرکت و سازمان تنها نباید به وظایف کارمند و کارفرما محدود شود و شرکت باید نسبت به ارتقای شخصیتی کارکنان نیز فعال باشد.

دیدگاه CSR شرکت ها ممکن است در ابتدا هزینه بر به نظر برسد، اما به هیچ وجه این گونه نیست. شرکت ها زمانی که مسئولیت اجتماعی را جدی می گیرند، فضای جامعه و فرهنگی را که در آن فعالیت می نمایند، بهبود می بخشند و درنهایت، با شناخته شدن به عنوان نهادی مسئول، فرصت های نوی برایشان ایجاد می شود.

مسئولیت اجتماعی چه مزایا و معایبی برای شرکت ها در پی دارد؟

مسئولیت اجتماعی را نباید به عنوان عملی هزینه ساز برای سازمان ها در نظر گرفت. این کار مزایای بسیاری برای کسب و کارها به همراه دارد که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می شود:

• ارائه چهره ای مثبت و مسئول در قبال جامعه و محیط زیست
• ایجاد انگیزه برای کارکنان برای فعالیت بهتر و افزایش بهره وری
• استخدام کارکنان حرفه ای تر و بهتر
• بالا بردن حاشیه سود
• یاری به زیادشدن مزیت رقابتی شرکت
• جذب فرصت های نو سرمایه گذاری
• افزایش وفاداری مشتریان
• آگاهی بخشی در رابطه با محیط زیست و لزوم حفاظت از آن

معایبی که مسئولیت اجتماعی برای شرکت ها در پی دارد نیز عبارتند از:

• ایجاد هزینه های اقتصادی
• صرف منابع بیشتر شرکت
• افزایش احتمال سبزشویی

ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت ها تا چه حد گسترده است؟

مسئولیت اجتماعی شرکت ها در 4 بُعد زیر طبقه بندی می شود:

• بُعد اقتصادی

  بیشتر در رابطه با کارکنان و شرکای اقتصادی سازمان صدق می نماید و تأکید آن روی پرداخت سود و دستمزد و پایبند بودن روی تعهدات اقتصادی است.

• بُعد قانونی

  روی الزامات و حدود قانونی تاکید دارد که شرکت ها باید در فعالیت های خود نسبت به آنها پایبند باشند.

• بُعد اجتماعی

  این بعد را می توان مهم ترین قسمت مسئولیت اجتماعی شرکت ها در نظر گرفت. در این بخش، فعالیت های زیست محیطی، بشر محبت آمیز، آموزشی و رفاهی دسته بندی می شوند و مهم ترین نمود را در مسئولیت اجتماعی شرکتی دارند.

• بُعد اخلاقی

  شبیه بعد قانونی است، اما از آن فراتر نیز می رود. بیشترکردن حقوق کارکنان، در نظر گرفتن پاداش و تشویق، ارائه اموزش های مناسب، تأمین فرصت های کاری برای کارجویان و مواردی از این دست در زیرمجموعه بعد اخلاقی مسئولیت اجتماعی شرکتی قرار می گیرند.

مسئولیت اجتماعی شرکت ها در ایران

با اینکه تقریباً از ابتدای قرن 14 شمسی (سال های آغازین 1300) صنعت کم کم در ایران پا گرفت، اما موضوع مسئولیت اجتماعی دهه ها بعد مطرح شد. تنها در چند سال گذشته بود که شرکت های خصوصی و دولتی موضوع مسئولیت اجتماعی را جدی گرفتند و نسبت به ابعاد مختلف آن حساس تر شدند. این موضوع در شرکت های خصوصی و به خصوص استارتاپ ها برجسته تر از سایر نهادها به چشم می آید.

فعالیت های بشر محبت آمیز و زیست محیطی هسته اصلی مسئولیت های اجتماعی این شرکت ها را تشکیل می دهد. باتوجه به نوپابودن مسئولیت اجتماعی از یک سو و زیادبودن تعداد بحران ها در کشور، شرکت های ایرانی باید با دقت بیشتری نسبت به این موضوع اقدام نمایند. در اولین قدم، این سازمان ها باید با ابزارها و الگوهای مناسب، برنامه ریزی دقیقی برای رسیدن به اهداف خود انجام دهند.

آنالیز ماتریالیتی یکی از این ابزارها و الگوهای رسمی است که کوشش می نماید ذینفعان به درک درستی از مقدار اهمیت مسائل زیست محیطی، بحران های اجتماعی و روش های اداره کردن امور (ESG)، دست پیدا نمایند.

مدل های مسئولیت اجتماعی

در این قسمت 3 مدل مسئولیت اجتماعی را که بیشتر موردتوجه و استفاده قرار می گیرد، به اختصار معرفی می شود:

1. مدل مسئولیت اجتماعی دیویس (The Davis Model of Social Responsibility):

مدل مسئولیت اجتماعی دیویس 5 فرض زیر را مطرح می نماید:

• جامعه این توانایی را دارد که شرکت ها را در قبال فعالیت هایشان مسئول بداند و باید این کار را انجام دهد.
• شرکت ها باید به عنوان یک سیستم باز دوطرفه عمل نمایند؛ یعنی منابع خود را آزادانه از جامعه دریافت و حاصل فعالیت خود را آزادانه به جامعه عرضه دارند.
• هزینه ـ فایده اجتماعی هر فعالیت، کالا یا خدماتی باید کاملاً محاسبه و نتیجه آن برای تصمیم گیری در رابطه با انجام دادن یا انجام ندادن آن کار مورد توجه قرار گیرد.
• هزینه های اجتماعی مربوط به هر فعالیت، کالای فراوریشده یا خدمات ارائه شده بایستی به مصرف نماینده انتقال داده شود.
• شرکت ها، سازمان ها و مؤسسات همچون هر شهروند عادی دیگری در مورد حل مسائل اجتماعی که خارج از محدوده کاری آنها است، باید احساس مسئولیت و مشارکت داشته باشند.

2. مدل چهار بعدی مسئولیت اجتماعی کارول (Carrol CSR Model):

بر اساس مدل کارول مسئولیت اجتماعی شرکت ها باید گستره وسیعی از مسئولیت های کسب و کار را پوشش دهد. در این مدل 4 نوع مسئولیت اجتماعی اقتصادی، حقوقی یا قانونی، اخلاقی و بشرمحبت آمیز تعریف می شوند.

3. مدل لانتوس (Lantos CSR Model):

در مدل لانتوس مسئولیت اجتماعی شرکت ها به 3 بخش تقسیم می شود:

• اخلاقی

  از شرکت ها انتظار دارد تا برای جلوگیری از آسیب هایی که ممکن است بر اثر فعالیت های آنها ایجاد شوند، مسئولیت اخلاقی داشته باشند.

• بشرمحبت آمیز

  یک نگرانی و توجه اختیاری واقعی است در مقابل مسائل و بحران های بشری.

• استراتژیک (راهبردی)

  مسئولیت اجتماعی استراتژیک شرکت به زمانی اشاره دارد که شرکتی متعهد می شود تا فعالیت های خدمات اجتماعی معینی را انجام دهد که اهداف کسب و کار استراتژیک شرکت را نیز پوشش می دهد.

شرکت های بزرگ دنیا در قبال مسئولیت اجتماعی چه نموده اند؟

تاریخ مسئولیت اجتماعی در دنیا به سال های 1800 میلادی و آغاز انقلاب صنعتی برمی شود. این موضوع از ابتدای قرن بیستم بسیار جدی تر گرفته شد و در سرانجام قرن بیستم نیز با اوج گیری بحران های مختلف دنیای از جمله بحران های محیط زیستی ابعاد بزرگ تری به خود گرفت. شرکت هایی که در زمینه صنعت و تکنولوژی پیش گام بودند، سرمایه گذاری عظیمی روی مسئولیت های اجتماعی و فعالیت های مرتبط با ابعاد مختلف آن انجام دادند. 10 شرکت فزونی که در زمینه مسئولیت اجتماعی بیشتری فعالیت ها را داشتند و دارند، عبارتند از:

• گوگل
• مایکروسافت
• والت دیزنی
• بی ام و
• لگو
• دایملر
• اپل
• رولزرویس
• رولکس
• اینتل

نمونه هایی از مسئولیت اجتماعی شرکت ها در کاهش ردپای کربن

در این قسمت، بخشی از اقدامات شرکت های بزرگ در رابطه با کاهش ردپای کربن را آنالیز می کنیم:

• گوگل

گفته می شود که گوگل به میزان صنعت هواپیمایی دنیا گاز کربن دی اکسید فراوری می نماید! چنین اخباری گوگل را بر آن داشت تا در سرمایه گذاری عظیمی در کاهش ردپای کربنی خود انجام دهد. گوگل با کاشت درختان، استفاده از انرژی های تنوپذیر و نصب توربین های بادی میخواهد تا انرژی مورد احتیاج خود را این گونه تأمین کند. بعلاوه این شرکت می خواهد با یاری به بیش از 500 شهر و دولت محلی، مقدار فراوری کربن دی اکسید را سالانه تا 1 میلیارد تن کاهش دهد.

• مایکروسافت

این شرکت می خواهد تمام اثرات کربنی منتشرشده از زمان تأسیس خود در سال 1975 تا به امروز را از بین ببرد و تا سال 2030 تبدیل به شرکتی با کربن منفی شود. مایکروسافت با همکاری شرکت های مائرسک، دنون، مرسدس بنز، ناتورا، نایکی، استارباکس، یونیلور و ویپرو، اتحادیه Transform to Zero را راه اندازی کرد که راه چارههایی مثل کاهش شدید فراوری کربن در تجارت ها و زنجیره های ارزش، همکاری با شرکت های مادر در زنجیره های تأمین، نوآوری و سرمایه گذاری در محصولات، خدمات و مدل های تجارت را برای به صفر رساندن کربن ارائه دادند. بعلاوه استفاده از انرژی های پاک و سرمایه گذاری در انرژی های تنوپذیر در مناطقی که آسیب زیست محیطی زیادی دیده اند نیز از جمله این اقدامات است.

راه چاره دیگر مایکروسافت، ارائه محصولی به نام Microsoft Sustainability Calculator است که به کاربران زیرساخت ابری این امکان را می دهد که کربن فراوریشده از این زیرساخت را میزان گیری نمایند و با استفاده از هوش مصنوعی آن مقدار کربن را کاهش دهند.

• اپل

این غول فناوری بیش از 70 تأمین نماینده خود را مجبور نموده که فقط از انرژی تنوپذیر در فراوری محصولات این شرکت استفاده نمایند. اپل کوشش دارد تا 75 درصد از کربن دی اکسید فراوریی خود را کاهش دهد و درصد به جای مانده را نیز تا سال 2030 با کاشت درخت، احیای اکوسیستم های آسیب دیده و استفاده 100درصدی از انرژی های تنوپذیر به صفر برساند.

جمع بندی

مسئولیت اجتماعی شرکت ها تبدیل به بخش مهمی از هویت و عملکرد آنها شده است. این موضوع، تأثیر مستقیمی بر مقدار سوددهی، ارائه چهره مثبت از شرکت، ایجاد فرصت های نو و جذب سرمایه گذاران دارد. با وجود معایبی مثل هزینه بر بودن این نوع فعالیت ها، پایبندی شرکت ها و تک تک افراد جامعه به مسئولیت های اجتماعی امری لازم است.

به نظر شما علاوه بر شرکت ها، افراد جامعه چه نقشی در موضوع مسئولیت اجتماعی دارند؟ دیدگاه های خود را در بخش کامنت ها با ما در میان بگذارید.