شامپانزه های وحشی یائسه می شوند - پری بلاگ

انسان ها به همراه تعداد انگشت شماری از گونه های نهنگ دندان دار و فیل های آسیایی استثناء هستند؛ چراکه سالیان بسیاری را پس از دوران باروری خود به خوبی زندگی می نمایند. نادربودن یائسگی درمیان حیوانات مدت هاست که باعث حیرت محققان شده است. منشاء حیرت آن ها نیز به این موضوع برمی گردد که به نظر نمی رسد در این نشانگر انتها باروری، با بستگان نزدیک خود یعنی نخستی ها اشتراک داشته باشیم یا حداقل تا به امروز چنین تصوری داشته ایم.

اکنون محققان دریافته اند که جمعیتی دورافتاده از شامپانزه های وحشی در اوگاندا، دهه ها پس از یائسگی زندگی می نمایند و تغییراتی هورمونی مشابه با آنچه در انسان مشاهده می گردد، نشان می دهند. برایان وود، انسان شناس تکاملی از دانشگاه کالیفرنیا و همکارانش، داده های جمعیتی و رفتاری 21 سال از زندگی جامعه شامپانزه های وحشی اِن گوگو (Ngogo) را در پارک ملی کیبال در جنوب غربی اوگاندا تجزیه وتحلیل کردند تا نرخ باروری و بقای آن ها را محاسبه نمایند.

شامپانزه ها همراه با بونوبوها، نزدیک ترین خویشاوندان زنده انسان ها به شمار می روند و جامعه اِن گوگوها (شامپانزه های شرقی) از سال 1995 مورد مطالعه دقیق قرار گرفته است.

شامپانزه های اِن گوگو درست مانند انسان ها، اما متفاوت از سایر جمعیت های شامپانزه ها، اغلب سال ها پس از اتمام دوران تولیدمثل به زندگی خود ادامه می دهند. باروری این شامپانزه ها در حدود 30 سالگی کاهش می یابد و پس از 50 سالگی هیچ تولیدمثلی اتفاق نمی افتد؛ اما بعضی از آن ها درحدود 10 تا 15 سال پس از آن نیز زندگی می نمایند.

تخمدان های انسان با آغاز سن یائسگی درحدود سن 50 سالگی از کار می افتند و انسان ها نیز مانند ناروال ها، اورکاها، بلوگاها، نهنگ های خلبان باله کوتاه و سایر پستانداران یائسه ، چندین دهه در سلامت زندگی می نمایند. براساس محاسبات محققان، شامپانزه های ان گوگو حدود یک پنجم از سال های بزرگسالی خود را در حالت یائسگی به سر می برند که تقریبا معادل نصف طول عمر انسان های شکارچی-گردآورنده است.

شامپانزه های یائسه تغییرات هورمونی مشابه انسان را تجربه می نمایند

تجزیه وتحلیل پنج هورمون مقدار گیری شده در 560 نمونه ادرار از 66 ماده 14 تا 67 ساله نیز نشان داد که شامپانزه های یائسه تغییرات هورمونی مشابهی را با تغییرات هورمونی انسان های یائسه تجربه می نمایند. سطح هورمون محرک فولیکول و هورمون لوتئینی در نمونه ادرارها افزایش نشان می داد و این درحالی بود که سطح هورمون های استروژن و پروژستین کاهش داشت.

مطالعات اجرا شده روی شامپانزه های اسیر نشان داده است که این حیوانات می توانند تا سال های آخر زندگی خود تولیدمثل نمایند. اما نشانه های یائسگی در شامپانزه های وحشی که یک دهه قبل از مرگ آن ها یا بیشتر بروز می کرد، روایتگر داستان متفاوتی بود.

مایکل کانت، زیست شناس تکاملی از دانشگاه اکستر می نویسد: داده های تازه از جمعیت های کمتر شناخته شده این قدرت را دارند که حتی فرضیات مربوط به تاریخچه زندگی آشناترین گونه ها را نیز تغییر دهند. اگر شامپانزه ها برای یائسگی تکامل یافته باشند، نظریه های ارائه شده در این زمینه ممکن است احتیاج به تمرکز روی شباهت های موجود بین جوامع میمون ها و نهنگ های دندان دار داشته باشند.

مطالعات گذشته درمورد اورکاها نشان داده است که یائسگی در این حیوانات ممکن است به علت رقابت برای دستیابی به منابع در گروه های خانوادگی ایجاد شده باشد. این فرضیه که فرضیه تعارض باروری نامیده می گردد، نشان می دهد که ماده های مسن تر تولیدمثل را متوقف می نمایند؛ زیرا بچه ها آن ها نمی توانند با بچه های که از دختران بزرگسالشان متولد می شوند رقابت نمایند.

نظریه اصلی دیگر درمورد چگونگی تکامل یائسگی فرضیه مادربزرگ نام دارد و شواهدی از اورکاها را نیز شامل می گردد. براساس این نظریه ماده های مسن پس از سال های یائسگی هم زنده می مانند تا شانس فرزندآوری دخترانشان و زنده ماندن بچه ها آن ها را افزایش دهند. بااین حال وود و همکارانش خاطرنشان کردند که بعید است نظریه مادربزرگ در خصوص ماده شامپانزه های سالخورده ای که معمولا جدا از دختران خود زندگی می نمایند، صدق کند؛ چراکه دختران، گروه های زایشی خود را در بزرگسالی ترک می نمایند.

محققان خاطرنشان کردند که مطالعه اخیر صفحه تازهی را درمورد تکامل یائسگی به روی بشر باز می نماید که با مطالعات بیشتر می توان آن را پر کرد. به گفته آن ها این مطالعه در عین حال می تواند نشان دهد که محتمل است تحقیقات گذشته طول عمر شامپانزه های وحشی را قبل از اینکه انسان های مدرن آغاز به شکار آن ها و ثبت زیستگاه هایشان کند، کمتر درنظر گرفته باشند.

شامپانزه های ان گوگو در بخش دورافتاده ای از اوگاندا ساکن هستند؛ جایی که توانسته اند زندگی خود را طولانی تر از دیگر گونه های دیگر بگذرانند.

227227